[-] bu, hocanın ders sırasındaki anekdotları
]-[ bu da benim ya da tevfik'in aklından geçenler
16.07.2010
YAHUDİLİK
Yahudiliği anlamak için, "diaspora" kavramını iyice anlamak gerekir, kilit bir kavramdır. galut (ibranice): yahudilerin anavatanlarını m.ö. 586'da kaybetmelerinin ardından sürgünde yaşamalarıdır. o yerler, bugünkü israil devleti'nin bulunduğu topraklardır. bu durum farklı bir insan tipolojisi oluşturmuştur.
iki adet diaspora vardır:
1. m.ö. 586; babil tarafından sürüldüler.
2. m.s. 70; roma imparatorluğuna karşı mücadele etmişler ve imparator titus zamanında sürülmüşlerdir. bu diaspora, şu anki mevcut yahudi etnik, sosyal ve siyasal kimliğini oluşturmuştur. şu anda yeryüzünde 25 milyon yahudi vardır ve bu mevcut yahudiler, bu sürgünden sonra çeşitli coğrafyalarda (temelde avrupa) ortaya çıkmıştır.
diaspora bir zihniyet meselesidir. yahudi zihniyeti evreni değiştirir (einstein, freud), evrene yamuk bakar. diasporada yaşamak zorunda kalan yahudiler, entelektüel bir şizofreniye sahiptirler. gurbette yaşarlar, ama evrenseldirler. ekonomik olarak, gittikleri yerlerde kendilerine iş yaratmak zorunda oldukları için, farklı işleri çok iyi yaparlar.
diaspora kültürü sayesinde yahudiler yamultmayı ve paradoksu içerden yaşar ve bu yüzden bir anlamda zihinlerini açmıştır. kağıt parayı kullanmaya başlamışlar ve böylece sahip oldukları malları, yabancı olarak yaşadıkları ülkelerin değişen yönetimlerinden koruyabilmişlerdir.
[abbot: yahudilikte kurucu babalar; ishak, yakup, ibrahim vb.]
]defterin bu kısmına tevfik'in çizdiği sarmallar girer[
yahudilik'te kutsal metin
kutsal kitaplarının adı tevrat değil, tanak'tır. bu aslında bir kısaltmadır.
T--> torah (arapçası tevrat)
N--> nebiim (ibranice peygamberler demek)
K--> ketubin (kitaplar)
tanak, 39 ayrı kitaptan oluşur. farklı zamanlarda farklı peygamberlere inmiştir. ilk 5 tanesi tevrat olarak bilinir. bunların, musa'ya vahyedildiğine inanılır. bu 5 kitabın adı: tekvin (yaratılış), çıkış kitabı, sayılar kitabı, levililer kitabı, tesniye kitabı.
-torah:
tevrat olarak bilinen 5 kitaptan oluşur:
tekvin: yaratılışla başlar, ibrahim'in hayatına dek devam eder.
çıkış kitabı: musa'nın hayatı, mucizeleri ile başlar, israiloğullarının mısır'dan çıkışlarına dek devam eder.
sayılar kitabı: israiloğullarının çölde 40 yıl boyunca yaşayışlarını ve başlarından geçenleri anlatır.
levililer kitabı: 'levi' bir kabile ismidir. yakub'un 12 çocuğundan biri olan levi'nin soyundan gelen insanlardan oluşur. bunlar din işlerini üstlenmiş bir kabiledir [cohen soyadına sahip insanlar bu kabileden sayılır]. kitap, din adamlarının rolünü anlatır.
tesniye kitabı: tesniye, arapçada tekrarlama demektir. o zaman dek geçen olayları tekrar özetle anlatır.
bu 5 kitap, musevi ve isevi geleneğe göre sina dağı'nda musa'ya verilmiştir/musa'nın eseridir. [musa aramca konuşmuyor] ancak 19. yyda bu fikre karşı çeşitli eleştirel teoriler geliştirilmeye başlandı. wittgenstein, traktatus adlı kitabıyla tevrat'ı ilk defa eleştirdi. sonra alman julius wellhausen "documentar hypothesis" (metinlere dayalı hipotez veya belgeler teorisi) isimli bir teori geliştirdi. tevrat'ı musa'nın yazmadığını ve bunu 4 kaynağa bağlı olarak ispatladığını ileri sürdü. wellhausen'in bu 4 kaynağı E (elohist), J (jahvist/yehovacı), P (priest/din adamları) ve D (detorenam/hukuk ve tarih derlemeleri) olarak bilinir. bu 4 kaynak araştırmalarından çıkan sonuca göre, tevrat'ı musa'nın yazma ihtimali yoktur. tevrat metninin, 4 farklı zamanda, 4 farklı insan topluluğu tarafından oluşturulduğunu söyler. ayrıca dil, üslup, terim farklılıkları da bulmuştur.
4 kaynak teorisi, bugün 12 kaynağa çıkmıştır.
bu teori sayesinde, farklı yahudi kabilelerini kaynaştırmak için ortak bir metin yaratan bir derin devletin varlığı iddia edilmiştir. [süleyman'ın kudüs mabedini inşa ettirmesinin sebebi, o dönemdeki yahudileri biraraya toplamaktı.]
tonak kitabının kanalizasyonu, ms. 70'te (2. diaspora) yapıldı ve 39 kitap tamanlandı.
[konya lystra arkeolojik bölgesinde, godfearers (tanrı'dan korkanlar) evleri bulunmuştur.]
]Tanrı’dan korkanlar, Yahudiliğe geçip Yahudiliğin ilkelerini kabul eden fakat sünnetsiz kalmayı tercih ederek Yahudiliğe tamamen geçmeyi reddeden, Yahudi olmayan kişilerdi.[
[3 şey şirk kabul etmez: tanrı, bilgi ve eş]
- nebiim: 17 kitaptan oluşur. tanak (eski ahit) içinde, 17 nebiye geldiğine inanılan, şeriat içeren kitaplardır. tevrat'tan sonra 2. derecede önemlidir.
- ketubim: nesirler, şiirler, ilahiler yer alır. ör: davut'un zebur kitabı gibi.
ilk kitap tevrat, son kitap malaki kitabıdır. m.ö. 150-100'den itibaren kitap tamamlanmış, bu tarihten sonra yahudiler mesih beklemeye başlamışlardır. bekleyişleri halen devam ediyor. mesih geldikten sonra, vaat edilmiş topraklar tüm yahudiler birleşecek ve sonsuza dek cennette yaşayacaklardır.
ilk derli toplu tanak nüshası, m.s. 900 civarında suriyeli bir yahudi ailesinden kalmıştır.
talmud: tanak'ın şeriata dayalı tasfiridir. mantığı, hadislere benzer. ibadetleri, uygulamalı olarak anlatır. m.s. 500-1000 arası yazılmıştır.
-torah:
tevrat olarak bilinen 5 kitaptan oluşur:
tekvin: yaratılışla başlar, ibrahim'in hayatına dek devam eder.
çıkış kitabı: musa'nın hayatı, mucizeleri ile başlar, israiloğullarının mısır'dan çıkışlarına dek devam eder.
sayılar kitabı: israiloğullarının çölde 40 yıl boyunca yaşayışlarını ve başlarından geçenleri anlatır.
levililer kitabı: 'levi' bir kabile ismidir. yakub'un 12 çocuğundan biri olan levi'nin soyundan gelen insanlardan oluşur. bunlar din işlerini üstlenmiş bir kabiledir [cohen soyadına sahip insanlar bu kabileden sayılır]. kitap, din adamlarının rolünü anlatır.
tesniye kitabı: tesniye, arapçada tekrarlama demektir. o zaman dek geçen olayları tekrar özetle anlatır.
bu 5 kitap, musevi ve isevi geleneğe göre sina dağı'nda musa'ya verilmiştir/musa'nın eseridir. [musa aramca konuşmuyor] ancak 19. yyda bu fikre karşı çeşitli eleştirel teoriler geliştirilmeye başlandı. wittgenstein, traktatus adlı kitabıyla tevrat'ı ilk defa eleştirdi. sonra alman julius wellhausen "documentar hypothesis" (metinlere dayalı hipotez veya belgeler teorisi) isimli bir teori geliştirdi. tevrat'ı musa'nın yazmadığını ve bunu 4 kaynağa bağlı olarak ispatladığını ileri sürdü. wellhausen'in bu 4 kaynağı E (elohist), J (jahvist/yehovacı), P (priest/din adamları) ve D (detorenam/hukuk ve tarih derlemeleri) olarak bilinir. bu 4 kaynak araştırmalarından çıkan sonuca göre, tevrat'ı musa'nın yazma ihtimali yoktur. tevrat metninin, 4 farklı zamanda, 4 farklı insan topluluğu tarafından oluşturulduğunu söyler. ayrıca dil, üslup, terim farklılıkları da bulmuştur.
4 kaynak teorisi, bugün 12 kaynağa çıkmıştır.
bu teori sayesinde, farklı yahudi kabilelerini kaynaştırmak için ortak bir metin yaratan bir derin devletin varlığı iddia edilmiştir. [süleyman'ın kudüs mabedini inşa ettirmesinin sebebi, o dönemdeki yahudileri biraraya toplamaktı.]
tonak kitabının kanalizasyonu, ms. 70'te (2. diaspora) yapıldı ve 39 kitap tamanlandı.
[konya lystra arkeolojik bölgesinde, godfearers (tanrı'dan korkanlar) evleri bulunmuştur.]
]Tanrı’dan korkanlar, Yahudiliğe geçip Yahudiliğin ilkelerini kabul eden fakat sünnetsiz kalmayı tercih ederek Yahudiliğe tamamen geçmeyi reddeden, Yahudi olmayan kişilerdi.[
[3 şey şirk kabul etmez: tanrı, bilgi ve eş]
- nebiim: 17 kitaptan oluşur. tanak (eski ahit) içinde, 17 nebiye geldiğine inanılan, şeriat içeren kitaplardır. tevrat'tan sonra 2. derecede önemlidir.
- ketubim: nesirler, şiirler, ilahiler yer alır. ör: davut'un zebur kitabı gibi.
ilk kitap tevrat, son kitap malaki kitabıdır. m.ö. 150-100'den itibaren kitap tamamlanmış, bu tarihten sonra yahudiler mesih beklemeye başlamışlardır. bekleyişleri halen devam ediyor. mesih geldikten sonra, vaat edilmiş topraklar tüm yahudiler birleşecek ve sonsuza dek cennette yaşayacaklardır.
ilk derli toplu tanak nüshası, m.s. 900 civarında suriyeli bir yahudi ailesinden kalmıştır.
talmud: tanak'ın şeriata dayalı tasfiridir. mantığı, hadislere benzer. ibadetleri, uygulamalı olarak anlatır. m.s. 500-1000 arası yazılmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder